Doğayla Dost
İzmir, kıyı Ege’de, kuzeyde Madra Dağları, güneyde Kuşadası Körfezi, batıda Çeşme Yarımadası'nın Tekne Burnu, doğuda ise Aydı ve Manisa il sınırlarıyla, batıda ise kendi adıyla anılan körfezle çevrilidir.
İzmir, 37ᵒ 45' ve 39ᵒ 15' kuzey enlemleri ile 26ᵒ 15' ve 28ᵒ 20' doğu boylamları arasında kalır. Kuzey-güney doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık olarak 200 km, doğu-batı doğrultusundaki genişliği ise 180 km'dir. Yüzölçümü 12 bin 12 km²’dir.
İzmir, 37ᵒ 45' ve 39ᵒ 15' kuzey enlemleri ile 26ᵒ 15' ve 28ᵒ 20' doğu boylamları arasında kalır. Kuzey-güney doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık olarak 200 km, doğu-batı doğrultusundaki genişliği ise 180 km'dir. Yüzölçümü 12 bin 12 km²’dir.
İzmir’de, Ege Bölgesi’nin önemli akarsularından olan Gediz’in aşağı çığırı ile Küçük Menderes ve Bakırçay akış gösterir. Diğerleri sel karakterli küçük akarsulardır.
Gediz Nehri, İç Batı Anadolu’da Murat Dağı’ndan doğar. Toplam uzunluğu 400 km.’dir. İzmir sınırı içindeki Yamanlar Dağı’ndan doğan Kemalpaşa Çayı, Gediz’in en önemli kollarından biridir. Gediz, Manisa Ovası’nın batısında İzmir il sınırına ulaşır, Yamanlar Dağı ile Dumanlı Dağ arasındaki Menemen Boğazı’ndan geçerek, Foça’nın güneyinde denize dökülür.
Gediz eskiden, Karşıyaka’nın hemen batısında denize dökülüyordu. Getirdiği alüvyonlarla deltasını devamlı ilerletiyor, İzmir Körfezi’ni kapatmaya doğru gidiyordu. Pelikan Burnu, karşı kıyıya çok yaklaşmış, Körfez’in derinliği çok azalmıştı. Ülkemizin en işlek limanı olan İzmir Limanı’nın karşılaştığı tehlikeyi yok etmek için 1886’da biraz kuzeyden akan bir derenin yatağından da faydalanarak, Menemen yakınlarında başlayıp batıya doğru giden ve Foça yakınlarında son bulan bir yatak açıldı. Bu andan itibaren Gediz açık denize dökülmeye başladı.
Küçük Menderes, Bozdağlar’dan doğar. Uzunluğu 124 km.’dir. Kendi ismi ile anılan çok bereketli bir ovayı sulayarak, Selçuk ilçesinin batısında denize dökülür. Küçük Menderes de bol alüvyon getirdiği için kıyı çizgisini devamlı olarak ilerletmiş, bu yüzden ilk çağların en önemli liman kentlerinden olan Efes, bugün denizden 5-6 km içeride kalmıştır.
Bakırçay, doğuda Ömerdağ, kuzeyde Madra, güneyde Yunt Dağı’ndan gelen kollardan oluşur, 128 km uzunluğundadır. Ege Havzası’nın bir parçası olan ve büyük bölümü İzmir sınırları içerisinde yer alan Bakırçay Havzası’nın en önemli akarsuyudur. Çandarlı Körfezi’nde denize dökülür.
Akdeniz iklim kuşağında kalan İzmir’de yazları sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir. Dağların denize dik uzanması ve ovaların İç Batı Anadolu eşiğine kadar sokulması, denizel etkilerin iç kesimlere kadar yayılmasına olanak vermektedir.
İzmir’de yıllık ortalama sıcaklık, 16ºC (Bergama) ile 17ºC (Bayındır) arasında değişmektedir. İzmir’de ölçülen uç değerler göz önüne alındığında, sıcaklığın maksimum 45.1ºC (Torbalı) ile minimum -13ºC (Ödemiş) arasında değiştiği anlaşılır.
İzmir’de bağıl nem oranı sıcaklığın yüksek, bulutluluğun az olduğu yaz aylarında düşüktür. Buna karşılık nemli hava akımlarının etkisine girildiği yılın soğuk döneminde artış görülmektedir. Yıl içinde mart ayından itibaren azalmaya başlayan değerler en düşük oranına temmuz ayında ulaşmaktadır. Bu ayda aylık ortalama bağıl nem Bergama’da %52, İzmir kent merkezinde %50’dir. Kış mevsiminde ise aylık ortalama %70 civarındadır.
İzmir’de iklim elemanları içinde en büyük değişkenliği yağış miktarı göstermektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı 700 mm. olmasına karşın, genel atmosfer dolaşımında görülen değişmelere bağlı olarak bazı yıllarda yağış toplamı 1000 mm’ye yaklaşmakta, bazı yıllarda ise 300 mm civarına düşmektedir. Yıl içinde yağış miktarı ekim ayının ikinci yarısından itibaren artış göstermekte ve mayıs ayına kadar devam etmektedir. Aylık ortalama yağış miktarının en yüksek olduğu aylar aralık, ocak ve şubattır. Ortalama yağış değerlerine göre, sadece aralık ayında düşen yağışların yıllık toplama katkısı %20 civarındadır. Yaz aylarında aylık yağış miktarının yıllık toplam içindeki payı ise, %2 düzeyine düşmektedir.
İzmir’in en yüksek rüzgar hızları ve yönleri incelendiğinde, Güzelyalı istasyonunda, 41.2 m/sn ile güneydoğu yönüne, Seferihisar’da 32.1 m/sn ile güneydoğu, Ödemiş’te 26.7 m/sn ile kuzeydoğu, Bornova’da 25.0 m/sn ile kuzeydoğu ve Çiğli istasyonunda 31.8 m/sn ile kuzeydoğu yönüne ait olduğu görülür.
Gediz Nehri, İç Batı Anadolu’da Murat Dağı’ndan doğar. Toplam uzunluğu 400 km.’dir. İzmir sınırı içindeki Yamanlar Dağı’ndan doğan Kemalpaşa Çayı, Gediz’in en önemli kollarından biridir. Gediz, Manisa Ovası’nın batısında İzmir il sınırına ulaşır, Yamanlar Dağı ile Dumanlı Dağ arasındaki Menemen Boğazı’ndan geçerek, Foça’nın güneyinde denize dökülür.
Gediz eskiden, Karşıyaka’nın hemen batısında denize dökülüyordu. Getirdiği alüvyonlarla deltasını devamlı ilerletiyor, İzmir Körfezi’ni kapatmaya doğru gidiyordu. Pelikan Burnu, karşı kıyıya çok yaklaşmış, Körfez’in derinliği çok azalmıştı. Ülkemizin en işlek limanı olan İzmir Limanı’nın karşılaştığı tehlikeyi yok etmek için 1886’da biraz kuzeyden akan bir derenin yatağından da faydalanarak, Menemen yakınlarında başlayıp batıya doğru giden ve Foça yakınlarında son bulan bir yatak açıldı. Bu andan itibaren Gediz açık denize dökülmeye başladı.
Küçük Menderes, Bozdağlar’dan doğar. Uzunluğu 124 km.’dir. Kendi ismi ile anılan çok bereketli bir ovayı sulayarak, Selçuk ilçesinin batısında denize dökülür. Küçük Menderes de bol alüvyon getirdiği için kıyı çizgisini devamlı olarak ilerletmiş, bu yüzden ilk çağların en önemli liman kentlerinden olan Efes, bugün denizden 5-6 km içeride kalmıştır.
Bakırçay, doğuda Ömerdağ, kuzeyde Madra, güneyde Yunt Dağı’ndan gelen kollardan oluşur, 128 km uzunluğundadır. Ege Havzası’nın bir parçası olan ve büyük bölümü İzmir sınırları içerisinde yer alan Bakırçay Havzası’nın en önemli akarsuyudur. Çandarlı Körfezi’nde denize dökülür.
Akdeniz iklim kuşağında kalan İzmir’de yazları sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir. Dağların denize dik uzanması ve ovaların İç Batı Anadolu eşiğine kadar sokulması, denizel etkilerin iç kesimlere kadar yayılmasına olanak vermektedir.
İzmir’de yıllık ortalama sıcaklık, 16ºC (Bergama) ile 17ºC (Bayındır) arasında değişmektedir. İzmir’de ölçülen uç değerler göz önüne alındığında, sıcaklığın maksimum 45.1ºC (Torbalı) ile minimum -13ºC (Ödemiş) arasında değiştiği anlaşılır.
İzmir’de bağıl nem oranı sıcaklığın yüksek, bulutluluğun az olduğu yaz aylarında düşüktür. Buna karşılık nemli hava akımlarının etkisine girildiği yılın soğuk döneminde artış görülmektedir. Yıl içinde mart ayından itibaren azalmaya başlayan değerler en düşük oranına temmuz ayında ulaşmaktadır. Bu ayda aylık ortalama bağıl nem Bergama’da %52, İzmir kent merkezinde %50’dir. Kış mevsiminde ise aylık ortalama %70 civarındadır.
İzmir’de iklim elemanları içinde en büyük değişkenliği yağış miktarı göstermektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı 700 mm. olmasına karşın, genel atmosfer dolaşımında görülen değişmelere bağlı olarak bazı yıllarda yağış toplamı 1000 mm’ye yaklaşmakta, bazı yıllarda ise 300 mm civarına düşmektedir. Yıl içinde yağış miktarı ekim ayının ikinci yarısından itibaren artış göstermekte ve mayıs ayına kadar devam etmektedir. Aylık ortalama yağış miktarının en yüksek olduğu aylar aralık, ocak ve şubattır. Ortalama yağış değerlerine göre, sadece aralık ayında düşen yağışların yıllık toplama katkısı %20 civarındadır. Yaz aylarında aylık yağış miktarının yıllık toplam içindeki payı ise, %2 düzeyine düşmektedir.
İzmir’in en yüksek rüzgar hızları ve yönleri incelendiğinde, Güzelyalı istasyonunda, 41.2 m/sn ile güneydoğu yönüne, Seferihisar’da 32.1 m/sn ile güneydoğu, Ödemiş’te 26.7 m/sn ile kuzeydoğu, Bornova’da 25.0 m/sn ile kuzeydoğu ve Çiğli istasyonunda 31.8 m/sn ile kuzeydoğu yönüne ait olduğu görülür.
BİTKİ ÖRTÜSÜ ve ORMANLAR
İzmir bitki örtüsü yönünden Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Akdeniz bitkilerinin her türü bulunmaktadır. Yüzyıllar boyu aşırı otlatma, yangın ve tarla açma nedenleriyle ormanların ortadan kalktığı yerlerde, maki florası kendini göstermektedir. Maki florasına ardıç, pırnal, kermes meşesi, yabani zeytin, çitlembik, sakız, akçakesme, tesbih, katırtırnağı, gibi kuraklığa dayanıklı ağaççıklar girer. Makilik alanlar, denizden 600 m. yüksekliğe kadar çıkmaktadır.
İzmir’deki orman alan miktarı genel toplam alanın %40’ı olup, 478 bin 547 ha’dır.
İzmir’de, Akdeniz ikliminin hâkim olduğu bitki örtüsü görülmekte olup; ormanlık alanlarda kızılçam, karaçam, fıstıkçamı, meşe, kestane, halep çamı, ardıç ile maki türleri bulunmaktadır. Denize yakın yüksekliklerde maki elemanları görülmekle birlikte, daha üst rakımlarda başta kızılçam olmak üzere yukarıda belirtilen ağaç türleri yer almaktadır. Kozak yöresi, Türkiye’nin en büyük çam fıstığı fıstık üretim alanlarından biridir.
Mevcut amenajman planlarına göre İzmir’de görülen aslî ağaç türleri; kızılçam, karaçam ve meşedir.
İzmir’de, Akdeniz ikliminin hâkim olduğu bitki örtüsü görülmekte olup; ormanlık alanlarda kızılçam, karaçam, fıstıkçamı, meşe, kestane, halep çamı, ardıç ile maki türleri bulunmaktadır. Denize yakın yüksekliklerde maki elemanları görülmekle birlikte, daha üst rakımlarda başta kızılçam olmak üzere yukarıda belirtilen ağaç türleri yer almaktadır. Kozak yöresi, Türkiye’nin en büyük çam fıstığı fıstık üretim alanlarından biridir.
Mevcut amenajman planlarına göre İzmir’de görülen aslî ağaç türleri; kızılçam, karaçam ve meşedir.
Ormanlık alanların %50,6’sı kızılçam, %5,6’sı karaçam, %5’i fıstıkçamı, %11,4’ü meşe ve %27,4’ü diğer ağaç ve ağaççık türlerinden (halep çamı, kestane, ardıç vb.) oluşmaktadır.
İzmir’de dikim ve ekim yoluyla, toprakla buluşan toplam fidan adetleri yıllara göre şu şekildedir:
İzmir’de Bulunan Millî Parklar ve Tabiat Parkları:
Çiçekli Tabiat Parkı; 20.91 hektar (ha) büyüklüğündedir. Bornova sınırları içinde yer alır.
Karagöl Tabiat Parkı; 18.90 ha büyüklüğündedir. Menemen sınırları içinde yer alır.
Yamanlardağı Tabiat Parkı; 39.71 ha büyüklüğündedir. Karşıyaka sınırları içinde yer alır.
Tanay Tabiat Parkı; 30.30 ha büyüklüğündedir. Çeşme sınırları içinde yer alır.
Gümüldür Tabiat Parkı; 7.40 ha büyüklüğündedir. Menderes sınırları içinde yer alır.
Ekmeksiz Tabiat Parkı; 10.7 ha büyüklüğündedir. Seferihisar sınırları içinde yer alır.
Meryemana Tabiat Parkı; 355 ha büyüklüğündedir. Selçuk sınırları içinde yer alır.
Efeoğlu Tabiat Parkı; 22.67 ha büyüklüğündedir. Torbalı sınırları içinde yer alır. Tümü, 2011 yılında tabiat parkı ilan edilmiştir.
Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları:
Gebekirse Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası: 545.31 ha büyüklüğündedir. Selçuk sınırları içerisinde yer alır.
Homa Dalyanı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası: 8000 ha büyüklüğündedir. İzmir Çiğli-Menemen sınırları içerisinde yer alır. 2021 yılında YHGS ilan edilmiştir.
Bayındır Ovacık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası: 5.785 ha büyüklüğündedir. İzmir Bayındır-Kemalpaşa sınırları içerisinde yer alır.
Tabiat Anıtları:
Anadolu Kestanesi (Ödemiş-Gölcük): 0,25 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1994, tahmini yaşı 500-700, çapı 1,6-3,03 m. (18 ağaç)
Dede Menengici (Menemen): 0,20 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 2003, tahmini yaşı 800, çapı 2,72 m.
Koca Menengici (Foça): 0,25 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1995, tahmini yaşı 600, çapı 2,33 m.
Taşdede Pırnal Meşesi (Dikili): 0,15 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1994, tahmini yaşı 250, çapı 1 m.
Kunduracı Çınarı (Buca): 0,15 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1994, tahmini yaşı 200-1000 çapı 0,8-4,59 m. (6 ağaç)
Teos Menengici (Seferihisar): 0,15 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1994, tahmini yaşı 50-55, çapı 0.50m.
Ovacık Yaylası Anadolu Kestanesi (Bayındır): 0,25 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1995, tahmini yaşı 500-700, çapı 1,48-3,03 m. (16 ağaç )
Yarendede Fıstıkçamı (Güzelbahçe): 0,25 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1995, tahmini yaşı 165-170, çapı 1,62 m.
Yemişci Çınarı (Güzelbahçe): 0,25 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1995, tahmini yaşı 370-380, çapı 2,78 m.
Fıstıkçamı (Güzelbahçe): 0,25 ha büyüklüğündedir. Tescil tarihi 1995, tahmini yaşı 120, çapı 1,2 m.
Sulak Alanlar:
Gediz Deltası: Çiğli, Menemen, Foça ve Karşıyaka sınırlarındadır. Delta, uluslararası öneme sahip olup 1998’de Ramsar Sözleşmesi’ne dahil olmuştur. Ramsar alanı büyüklüğü 14 bin 900 hektardır. Deltanın tampon bölge sınırı büyüklüğü ise 32 bin 357 hektardır.
Küçük Menderes Deltası: 13 bin 666 hektarlık alana sahip; büyük çoğunluğu Selçuk olmak üzere Selçuk ve Menderes ilçeleri kıyı kesiminde Küçük Menderes Nehri’nin denize döküldüğü bölgedir.
