Atatürk ve İzmir

Diğer > Atatürk ve İzmir - 11 Nisan 2018 Çarşamba + - Yazdır

Ben bütün İzmir ve İzmirlileri severim. Güzel İzmir’in temiz kalpli insanlarının da beni sevdiklerinden eminim.

ATATÜRK'ÜN İZMİR ZİYARETLERİ

Gazi Mustafa Kemal Paşa ve Defalarca Ziyaret Ettiği İzmir Hükümet Konağı

Düşman işgalinden kurtarılmasından bir gün sonra İzmir’e gelen Atatürk’ün bu tarihten önce İzmir’e kaç defa geldiği kaynaklarda çeşitli şekilde yer almaktadır. Ancak, gerek kendi ifadeleri ve gerekse çeşitli anılardan edinilen bilgilere göre Mustafa Kemal Paşa, 1905– 1922 tarihleri arasında dört kez İzmir’e gelmiştir. Fakat bazıları zorunlu gerçekleşen bu gezileri belki de ‘geçerken uğrama’ olarak kabul etmek gerekir.

Atatürk’ün İzmir ziyaretleri, Şubat 1905 tarihinde başlamış, Güz 1938 tarihinde son bulmuştur. Bu tarihler arasında kısa süreli uğramalar dışında Atatürk, çıkmış olduğu Yurt Gezilerinde; İzmir’i 4’ü Millî Mücadele öncesi dönemde olmak üzere 18 kez ziyaret etmiştir.

Atatürk’ün İzmir Ziyaretleri üç ana başlık altında ele alınabilir:

I- Millî Mücadele Dönemi Öncesi Uğramalar/Gelişler

II-Cumhuriyet’in İlânı Öncesi Ziyaretler

III-Cumhuriyet ve Devrimler Süreci Ziyaretler

I- Mustafa Kemal ’in 1905 – 1922 Yılları Arasında İzmir’e Gelişleri
- 1. Şubat 1905 Gelişi: Şubat 1905’de Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal Bey, Suriye’deki V. Ordu Karargâhı’na giderken İzmir’e uğramıştır.
  2. Eylül 1907 Gelişi: Eylül 1907’de Şam’dan Selanik’e giderken İzmir’e uğramasıyla gerçekleşmiştir.
  3. 1911 Gelişi: 1911 yılında Trablusgarp Savaşı’na katılmak için çıktığı yolculukta bindiği vapurun Urla karantinasına uğramasıyla olmuştur.
  4. 9/22 Eylül 1913 Gelişi: 9 Eylül 1913 tarihinde hava değişimi nedeniyle Selanik’e giderken uğramasıyla gerçekleşmiştir. Bu bilinen ziyaretleri dışında da Atatürk şüphesiz İzmir’e uğramıştır. Nitekim 22 Eylül 1913 tarihli Anadolu Gazetesi Erkânıharp Binbaşısı Mustafa Kemal Bey’in ‘berây-ı tebdil-i hevâ’ (hava değişimi için) İzmir’e geldiği haberinde olduğu gibi şu ana kadar tespit edilemeyen ziyaretlerin-uğramaların olması muhtemeldir.
II- Mustafa Kemal Paşa’nın Cumhuriyet’in İlânı Öncesi İzmir Ziyaretleri (1922 – 1923)
- 1. 10 - 29 Eylül 1922
  
          Büyük Zafer’den sonra 10 Eylül 1922 günü İzmir’e gelen ve 29 Eylül 1922 akşamına kadar 19 gün İzmir’de kalan Mustafa Kemal Paşa bu süre içinde yerli ve yabancı basın mensupları ile görüşmüş, millete ordunun başarılarını bildiren bir beyanname yayınlamıştır. 14 Eylül’de İzmir Belediye Meclisi’nin teklif ettiği hemşehrilik beratını kabul etmiştir. İtilaf devletleri ile mütareke ve barış konusunda görüşmeler yapmış ve 30 Eylül 1922 akşamı Ankara’ya dönmüştür.
  
  2. 27 Ocak - 06 Şubat 1923
  
          Gazi Paşa’nın annesi Zübeyde Hanım, rahatsızlığı nedeniyle Ankara’dan İzmir’e gönderilmiş ve bir ay kadar tedavi gördükten sonra 15 Ocak 1923 tarihinde Karşıyaka’da vefat etmişti. Annesinin ölüm haberini alan Mustafa Kemal Paşa, 27 Ocak sabahı Manisa üzerinden Karşıyaka istasyonuna gelerek annesinin mezarını beraberindeki komutanlarla birlikte ziyaret etmiştir. 28 Ocak akşamı İzmir Belediyesi’nin Hükümet Konağı’nda onuruna verdiği yemeğe katılmıştır. Yemekte kendisine İzmir Göztepe nüfusuna kayıtlı olduğuna dair ‘nüfus tezkeresi’ verilmiştir. 29 Ocak günü Latife Hanım ile ‘sade’ bir nikâh töreni ile evlenmiştir.
  
  3. 10- 18 Şubat 1923
  
          İzmir’e üçüncü gelişinde ise yanında eşi Latife Hanım da vardır. 10 Şubat 1923 günü Edremit yolu ile tekrar İzmir’e gelerek 17 Şubat günü Türkiye İktisat Kongresi’ni açmıştır. 18 Şubat 1923 günü Lozan’dan dönen Türk Heyeti ile buluşmak üzere Eskişehir’e hareket etmiştir.
  
  4. 24 Temmuz - 2 Ağustos 1923
  
          Bu defaki gelişinde 27 Temmuz 1923 günü Uşakizâdelere ait Göztepe’deki Köşk’te misafir olmuş, 2 Ağustos 1923 tarihinde Ankara’ya dönmüştür.
III- Atatürk’ün, Cumhuriyet ve Devrimler Süreci Ziyaretleri ( 1923 – 1937)
- 1. 31 Aralık 1923 - 23 Şubat 1924
  
          Cumhuriyet’in ilânından sonra Cumhurbaşkanı olarak İzmir’e ilk gelişi 2 Ocak 1924 tarihinde olmuştur. 10 Ocak günü İnönü Zaferi’nin üçüncü yıldönümü dolayısıyla Hâkimiyet-i Milliye gazetesine demeç vermiştir. 16 Ocak’ta İzmir Bölge Sanat Okulu’nu gezmiştir. 9 Şubat 1924’te İzmir’den Selçuk/Efes’e giderek arkeolojiye olan ilgisini göstermiştir. 25 Şubat akşamı Ankara’ya dönmüş ve İzmir’e bu gelişinde toplam 52 gün kalmıştır.
  
          Bu bina, İzmir Belediyesi tarafından 13 Ekim 1926 tarihinde hazineden satın alınarak, İzmir halkı adına Mustafa Kemal Paşa’ya hediye edilmiş ve günümüzde “Atatürk Müzesi” olarak hizmet vermektedir.
  
  2. 11 - 16 Ekim 1925
  
          Eşi Latife Hanım ile olan evliliğine son verdikten sonra 11 Ekim 1925’te İzmir’e ilk defa geldi. Belediye’de bir konuşma yaptı ve fener alayına katıldı. 12 Ekim’de Kemalpaşa Türk Ocağı’nda, 13 Ocak’ta Müstahkem Mevki Komutanlığı’nın verdiği yemekte, 14 Ocak’ta İzmir Belediyesi’nin düzenlediği ziyafette, 15 Ocak’ta Kız ve Erkek Öğretmen okullarında birer konuşma yaptı. 16 Ekim’de Konya’ya gitmek üzere İzmir'den ayrıldı.
  
  3. 16 Haziran - 10/11 Temmuz 1926
  
          16 Haziran 1926 günü Bursa’dan İzmir’e geldi. 18 Haziran’da Anadolu Ajansı’na bir demeç verdi. 30 Haziran’da İsmet İnönü ile birlikte Çeşme’ye gitti. 9 Temmuz 1926 günü İzmir’den ayrıldı. Ali Subay ailesinin mülkiyetinde olan bu ev ne yazık ki yıkılmış yerine bir restoran/kafe yapılmış günümüze bir resmi dahi olsun ulaşamamıştır.
  
  4. 26 Şubat - 5 Mart 1930
  
          26 Şubat 1930 tarihinde İzmir’e gelen Atatürk, bugün İzmir’de Atatürk Müzesi olarak hizmet veren ve İzmir Belediyesi’nin 1927 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’ya hediye ettiği Kordon’daki Naim Palas adlı otelde bir hafta dinlendi.
  
  5. 27 Ocak - 6 Şubat 1931
  
          27 Ocak 1931 tarihinde Ankara’dan İzmir’e geldi.. Ertesi gün İzmir’de incelemelerde bulundu. 30 Ocak’ta Kemalpaşa ilçesi ve Armutlu köyüne gitti. 1 Şubat’ta Erkek Lisesi ve Kız Lisesi’ni ziyaret etti. 3 Şubat’ta İzmir (Arkeoloji) Müzesi’ni gezdi. Aydın’a gitmek üzere İzmir’den ayrıldı.
  
  6. 31 Ocak - 8 Şubat 1933
  
          Atatürk, İzmir’e 31 Ocak 1933 tarihinde geldi. Kordon’daki köşkünde misafir oldu. 1 Şubat günü İzmir Valiliği’ni, Komutanlığı, Belediye’yi, Cumhuriyet Halk Fırkası il merkezini, bazı okulları gezdi. 2 Şubat’ta da Bornova Ziraat Okulu’nu, 3 Şubat’ta İzmir Millî Kütüphane’sini gezdi. 8 Şubat’ta Bursa’ya gitmek üzere İzmir’den ayrıldı.
  
  7. 9 - 13 Nisan 1934
  
          Atatürk, hem askerî manevraları izlemek hem de, ilk kez düzenlenen Çocuk Balosu’na katılmak üzere 9 Nisan 1934 günü İzmir’e geldi. 10 Nisan’da Selçuk ve Kuşadası’na giderek tekrar İzmir’e döndü. 11 Nisan’da Seferihisar ve Bornova’yı ziyaret etti. 12 Nisan’da İzmir Palas’taki çocuk balosuna katıldı. 13 Nisan’da İzmir’den ayrıldı.
  
  8. 22-24 Haziran 1934
  
          22 Haziran 1934 tarihinde İran Şahı Rıza Pehlevi ile birlikte İzmir’deydi. Bornova Ziraat Enstitüsü’nde dinlendikten sonra askerî birlikleri, bazı okulları, halkevini ve Konak’ta bulunan Millî Kütüphane’yi gezdi. 23 Haziran’da Gaziemir’deki askerî birliklerin denetlenmesinden sonra 24 Haziran’da Balıkesir’e gitmek üzere şehirden ayrıldı.
  
  9. 10 - 11 Ekim 1937
  
          Atatürk, 10/11 Ekim 1937 tarihinde Ege Manevraları’nı izlemek üzere Selçuk/Çamlık manevra bölgesine gelmiş sonra Nazilli’ye giderek Basma Fabrikası’nın açılışını yapmış ardından askerî birlikleri denetleyerek Aydın üzerinden Ankara’ya dönmüştür. Bu günler İzmirlilerin Gazi’yi son görüşleri olmuştur. Ancak Gazi’nin ilkeleri ve hatırası İzmir’in her köşesinde yaşamaktadır.
  
  10. Güz 1937
  
          Atatürk, eskimiş olan Ertuğrul Yatı’nın yerine yeni bir yat arayışı içinde olduğu dönemde Türkiye’deki en büyük yelkenlilerden olan İzmir Levantenlerinden Harold Frederic Geraud’a ait ‘Lilias’ adlı tekneyi incelemek üzere İzmir’e gelmiştir.

İSAY2 Galeri

Latif DAŞDEMİR’in “ Atatürk’ün İzmir Ziyaretleri ve Kaynakçalı Kronolojisi” isimli çalışmasından alınmıştır.

ATATÜRK ve TARİHİ MEKANLAR

Uşakizade Köşkü
Latife Hanım Köşkü
Atatürk Müzesi

360 DERECE PANORAMİK UŞAKİZADE KÖŞKÜ

Uşakizade Köşkü, Uşakizade Sadık Bey tarafından İzmir Göztepe'de 1860 yılında yaptırılmıştır. Uşakizade Ailesi, yazlık ev inşa etmek üzere İzmir'in en serin yerini araştırmış ve burada, bodrum dahil üç katlı olan bu köşkü yaptırmıştır. Köşkün bodrumunda kiler ve görevli odaları, birinci katta iki salon, yemek odası ve mürebbiye odası bulunmaktadır. İkinci katta ise 4 yatak odası ve iki oturma odası yer almaktadır.

Gazi Mustafa Kemal Paşa ilk defa İzmir'in kurtuluşunun altıncı günü, 14 Eylül 1922'de Uşakizade Köşkü'ne gelmiştir. Bu gelişinde 16 gün kalan Gazi, Köşkü 'Başkomutanlık Karargâhı' olarak kullanmıştır. Bu süreçte yerli ve yabancı birçok devlet adamı ve gazeteci, köşkte Gazi Mustafa Kemal Paşa'yı ziyaret etmiştir.

Zübeyde Hanım, 14 Ocak 1923 tarihinde Karşıyaka'daki Uşakizade Köşk'ünde vefat etmiştir. Annesinin ölümü üzerine İzmir'e gelen Gazi Mustafa Kemal Paşa, 29 Ocak 1923 tarihinde Latife Hanım'la Göztepe'deki bu köşkte kıyılan nikah ile evlenmiştir. Nikah; günümüz medeni nikâhının öncülüğünü yapmıştır. Nikâhtan sonra, Latife Hanım'la Batı Anadolu'ya gezi yapan Gazi, Latife Hanım'ı vatandaşlarıyla tanıştırmıştır.

Uşakizade Köşk'ünde üçüncü kalışında; 'İktisat Kongresi'nin açılış hazırlığını ve açış konuşmasını yapan Gazi, eşi Latife Hanım'ı yanına alarak Ankara'ya dönmüştür. 23 Şubat 1923 tarihi, Latife Hanım'ın Ankara'ya ve Çankaya Köşkü'ne ilk gelişidir.

Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın köşke dördüncü gelişinde ise, yanında iki Bakan konuğu vardır.

Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın beşinci ve son gelişi; 2 Ocak 1924 - 22 Şubat 1924 tarihleri arasında gerçekleşir. Gazi'nin Uşakizade Köşkü'nde 53 gün misafir kaldığı bu dinlenme gezisi, O'nun Cumhurbaşkanı olarak İzmir'e ilk gelişi olması açısından da başka bir önem taşımaktadır.

Gazi Mustafa Kemal Paşa, beş kez konuk olduğu Uşakizade Köşk'ünde toplam 91 gün kalmıştır. Uşakizade Köşk'ü, 14 Eylül 1922 - 29 Ocak 1923 arasında 'Başkomutanlık Karargâhı' olmasının onurunu günümüzde de yaşamaktadır.

Latife Hanım

Latife Hanım; Uşakizade Muammer Bey'in üçü kız, üçü erkek olan çocuklarının en büyüğüdür. 1900 doğumlu olan Latife Hanım, ilkokulu Uşakizade Köşkü'nün bahçesindeki 'Camlı Köşk'te özel öğretmenlerle okumuştur. İstanbul Arnavutköy Amerikan Koleji'nde liseyi bitirdikten sonra Fransa'daki Sorbonne Üniversite'sinde Hukuk ve Siyaset eğitimi almıştır. Dört lisan bilen Latife Hanım, İzmir'in kurtuluşunu görebilmek için, Sakarya Meydan Savaşı'nın kazanılması üzerine İzmir'e dönmüştür.

29 Ocak 1923 ile 5 Ağustos 1925 tarihleri arasında Gazi Mustafa Kemal Paşa'yla 2 yıl, 5 ay, 5 gün evli kalan Latife Hanım, 13 Temmuz 1975'te İstanbul Harbiye'de vefat etmiştir. Mezarı Edirnekapı Şehitliği'ndedir.

İzmir Özel Türk Koleji

Uşakizade Köşkü, İzmir Özel Türk Koleji Kurucusu Bahattin Tatış tarafından 1951 yılında Latife Hanım'dan kiralanmış ve 1991 yılına kadar eğitim amaçlı kullanılmıştır. 1979 yılında İzmir Özel Türk Koleji'nin mülkiyetine geçen köşke Tatış Ailesi tarafından restorasyon yapılması kararı verilmiştir. 1998 yılında restorasyonu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından başlatılan Uşakizade Köşkü; 15 Haziran 2001'de Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in katıldığı törenle açılmıştır. Aslına uygun eşyalarla düzenlenerek ziyarete açılan köşk, 2003 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin 'Esaslı Onarım Ödülü'nü almıştır.
360 DERECE PANORAMİK LATİFE HANIM KÖŞKÜ

Atatürk’ün annesi hastalandıktan sonra doktorlar ona İzmir’in havasının iyi geleceğini söylediler. Bunun üzerine Atatürk, yaveri Salih Bozok’u İzmir’e gönderdi. (uygun bir ev araması için) bu evin Rumlar’dan kalan bir ev olmamasını özenle rica etti. Salih Bozok’un bu nedenle İzmir’e hareket ettiğini öğrenen Latife Hanım, Salih Bozok’u arayarak Karşıyada’daki evlerinin Zübeyde Hanım için uygun olduğunu kendisine evi göstermek istediğini söyler. Salih Bozok'la birlikte eve girdiklerinde istasyona yakın olan bu evin uygunluğuna karar verdiler. Zübeyde Hanım son günlerini huzur içinde geçirdi. (Zübeyde Hanım felçli idi.)

Atatürk; Salih Bozok Ankara’ya dönüp Zübeyde Hanım’ı almaya gittiğinde Latife Hanım evi Zübeyde Hanım için hazırlamaya başladı. Evin tüm eşikleri kaldırılarak Zübeyde Hanım’ın tekerlekli iskemle ile dolaşmasına uygun hale getirildi.

Salih Bozok Zübeyde Hanım’ı getirdi. Zübeyde Hanım’ın ilerlemiş durumda olan rahatsızlığı daha fazla yaşamasına izin vermedi. Evin bahçesinde bulunan selvinin Atatürk ve Latife Hanım için dikildiği söylenir.
İzmir, 1. Kordon (Atatürk Caddesi) üzerindedir ve 1875-1880 yıllarında halı tüccarı Takfor tarafından ev olarak yaptırılmıştır. 9 Eylül 1922'de sahibi tarafından terkedilmiş ve hazinenin mülkiyetine geçirilmiştir. İzmir'e giren Türk ordusu burasını karargâh olarak kullanmıştır. 17 Şubat 1923'te İzmir İktisat Kongresi toplandığında Atatürk şahsi çalışmalarını burada yürütmüştür. Kongre bitiminde karargâh bu binadan taşınmış ve hazine binayı Naim Bey'e otel olarak kullanmak üzere kiralamıştır. 16 Haziran 1926'da İzmir'e gelen Atatürk, İsmet Paşa ile birlikte Naim Palas'ta kalmıştır. 13 Ekim 1926'da bina İzmir Belediyesi tarafından satın alınmış ve bazı yeni eşyalar da konularak Atatürk'e hediye edilmiştir. Atatürk 1930-1934 yılları arasında İzmir'e her gelişinde hep bu evde kalmıştır. 10 Kasım 1938'de Atatürk'ün vefatı üzerine, ev kızkardeşi Makbule Baysan'a veraset yoluyla intikal etmiştir. 25 Eylül 1940'ta İzmir Belediyesi binayı müze yapmak üzere istimlak etmiştir. Atatürk'ün İzmir'e gelişinin 19. yılına rastlayan 11 Eylül 1941 tarihinde müze törenle halka açılmıştır.

5 Ekim 1962 tarihinden itibaren müze "Atatürk İl Halk Kütüphanesi ve İzmir Şehri Atatürk Müzesi" adını almıştır. 28 Aralık 1972'de Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı'nın 12088 sayılı yazıları ile binanın mülkiyeti İzmir Arkeoloji Müzesi'ne verilmiştir. Restore ve tanzim edilerek 29 Ekim 1978'de törenle "Atatürk ve Etnografya Müzesi" olarak ziyarete açılmıştır. Müzedeki etnografik eserler 13 Mayıs 1988'de açılan yeni Etnografya Müzesi'ne taşındıktan sonra müzenin adı "Atatürk Müzesi" olmuştur.

Bina Osmanlı ve levanten mimarisi karışımından meydana gelen Neoklasik tarzda bir yapıdır. Bodrum, zemin, 1. kat ve çatı katından oluşmaktadır. Dikdörtgen planlı arka cephesi revaklı, avlulu 852 m²lik bir alanı kaplayan kârgir bir yapıdır. Ön cephede 1. katta cumbası vardır.

Tüm zemin kat tabanı büyük boy mermer plakalarla döşelidir. Salonda yerde 34,5 m²lik Uşak halısı, sağ ve sol nişlerde mermer heykeller, büyük kristal ayna ve Atatürk büstü vardır. Sağ ve soldaki odada ve küçük salonda 19. yüzyıl stili nefis şömineler vardır. Birinci kata çıkan merdivenlerin başında aplik görevi yapan 2 adet tunç şövalye heykelciği vardır. Merdiven sahanlığında büyük Atatürk portresi asılıdır.

1. katta Atatürk'ün kullanım odaları bulunmaktadır. Bunlar: Toplantı salonu, çalışma odası, yatak odası, misafir odası, berber odası, muhafız odası, bekleme-kabul odası, kütüphane, yemek odası ve banyodur. Toplantı salonunda ortada yeşil çuhalı rulet masası ve etrafında 12 adet Cosmos marka sandalye yer almaktadır. Salon duvarlarına dayalı 10 adet küçük boy maun sandalyelerin arkalıklarındaki çini plakalar üzerinde Shakaspeare'nin eserlerinden kimi sahneler canlandırılmıştır. Yatak odasında maun karyola, 2 komidin, 2 kadife koltuk, 1 kanepe, 1 şezlong, 1 markiz, 3 dolap vardır. Yatak odaları günün modasına göre döşenmiştir. Kütüphanede Fransızca bir ansiklopedi bulunmaktadır. Çalışma odasında meşe kaplama çalışma masası ve onun üzerinde Atatürk'ün kullandığı yazı takımı vardır. Odalar bronz dolama heykeller, vazolar ve yağlıboya tablolarla süslenmiştir. Yerde Isparta ve Uşak halıları serilidir.

İçişleri Bakanlığı
İl Emniyet Müdürlüğü
İl Jandarma Komutanlığı
e-devlet
Sahil Güvenlik Komutanlığı
İzmir Büyükşehir Belediyesi
İzmir Kalkınma Ajansı
Kamu Denetçiliği Kurumu
Terör Arananlar
Nöbetçi Eczaneler
Türkiye Bursları
Yurtdışı Türkler

Atatürk ve İzmir

Türkiye Cumhuriyeti İzmir Valiliği Hükümet Konağı Konak-İZMİR Tel: (0232) 455 82 82 Fax: (0232) 441 91 83 e-posta:izmir@icisleri.gov.tr

Türkiye Cumhuriyeti İzmir Valiliği Hükümet Konağı Konak-İZMİR
Tel: (0232) 455 82 82 Fax: (0232) 441 91 83 e-posta:izmir@icisleri.gov.tr